Battle of forms: welke algemene voorwaarden zijn van toepassing?

In de onderhandelingsfase wordt door contracterende partijen vaak veel tijd aan de inhoud van een overeenkomst besteed, maar niet aan de algemene voorwaarden. Dit kan in een later stadium tot discussie leiden, met name wanneer de contractspartijen elk naar de toepasselijkheid van hun eigen algemene voorwaarden verwijzen. Dit wordt ook wel de ‘’battle of forms’’ genoemd.

De battle of forms komt geregeld voor: twee contracterende partijen verwijzen ieder naar de toepasselijkheid van hun eigen voorwaarden. De vraag is dan welke algemene voorwaarden op de overeenkomst van toepassing zijn. Deze vraag is van groot belang, omdat de algemene voorwaarden ook deel uitmaken van de overeenkomst en de toepasselijkheid hiervan kan grote gevolgen hebben voor de uitleg van een overeenkomst.

Nederland: ‘first shot rule’

In principe geldt dat wanneer de contracterende partijen ieder verwijzen naar hun eigen algemene voorwaarden, er geen werking toekomt aan de tweede verwijzing indien daarbij niet tevens de toepasselijkheid van de andere algemene voorwaarden wordt afgewezen. Dit wordt de ‘first shot rule’ genoemd. Bijvoorbeeld: partij A verwijst eerst naar zijn algemene voorwaarden. Partij B verwijst vervolgens naar de zijne, zonder de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden van A uit te sluiten. In dat geval zijn de algemene voorwaarden van partij A van toepassing op grond van de first shot rule.

Wat nu als partij B de algemene voorwaarden van partij A wel uitdrukkelijk afwijst? Dit betekent dan nog niet direct dat de algemene voorwaarden van partij B van toepassing zijn op de overeenkomst:

• Er moet een negatieve uitlating worden door partij B gedaan over de algemene voorwaarden van partij A;
• Partij A moet de algemene voorwaarden van partij B accepteren.

De negatieve uitlating door partij B kan worden gedaan door bijvoorbeeld schriftelijk te stellen dat de overeenkomst geregeerd wordt ‘door onze algemene voorwaarden met uitsluiting van alle andere’. Het is hierbij wel van belang dat er expliciet naar een dergelijke bepaling verwezen wordt door partij B; slechts een verwerking hiervan in haar algemene voorwaarden waarvan zij de toepasselijkheid beoogt, volstaat niet.

Internationale geschillen

Als de contracterende partijen allebei in verschillende landen zijn gevestigd en allebei verwijzen naar de eigen algemene voorwaarden, hebben we te maken met verschillende rechtsstelsels. In dat geval zal de rechter moeten beoordelen welk recht van toepassing is op de overeenkomst. Wanneer beide partijen het recht van hun eigen land van toepassing verklaren of geen rechtskeuze hebben gemaakt, zal de rechter -  op basis van de Rome I Verordening[1] - bepalen welk recht van toepassing is op de overeenkomst. In beginsel geldt dat het recht van het land van toepassing van de partij die de meest kenmerkende prestatie verricht. In geval van een overeenkomst van het leveren van een dienst is bijvoorbeeld het recht van het land van de dienstverlener van toepassing.

Weens Koopverdrag: ‘last shot rule’

Als er sprake is van een koopovereenkomst (van een roerende zaak) tussen partijen die in verschillende landen gevestigd zijn, dan is in veel gevallen het Weens Koopverdrag van toepassing, tenzij dit verdrag uitdrukkelijk wordt uitgesloten. Dit is een internationaal verdrag met betrekking tot de regels van internationale koopovereenkomsten. Het verdrag is van toepassing indien een van de partijen gevestigd is in een land dat aangesloten is bij het verdrag en het niet expliciet wordt uitgesloten.

Het Weens Koopverdrag hanteert  de ‘last shot rule’: de algemene voorwaarden van de partij die er als laatst naar verwijst, zijn van toepassing op de overeenkomst. Stel dat er een overeenkomst wordt gesloten tussen een Nederlandse verkoper en een Duitse koper. De koper doet een aanbod om een hoeveelheid tomaten tegen een bepaalde prijs in te kopen onder verwijzing naar haar algemene voorwaarden waar in staat dat de tomaten verpakt moeten zijn. De verkoper aanvaardt het aanbod onder verwijzing naar haar algemene voorwaarden waar in staat dat de tomaten los worden geleverd. Vervolgens weigert de koper de tomaten in ontvangst te nemen. In dit geval zijn de algemene voorwaarden van de verkoper van toepassing, omdat hij als laatste naar zijn algemene voorwaarden heeft verwezen. De koper is gebonden aan de overeenkomst op basis van de last shot rule.

Juridisch advies

Een discussie over welke algemene voorwaarden precies van toepassing zijn op een overeenkomst kan uitlopen tot een complex geschil met verstrekkende gevolgen. Staat u op het punt een belangrijk contract te tekenen of bent u druk met onderhandelingen? Neem dan contact op met een van onze specialisten.

[1] Deze verordening is van toepassing op alle EU-landen en bepaalt welk nationaal recht van toepassing is op verschillende grensoverschrijdende burgerlijke en handelszaken.