Algemene voorwaarden: een hard gelag?

De maatschap Orange en Juice BV doen al jaren zaken met elkaar. Tussen hen zijn tal van overeenkomsten tot stand gekomen. Orange heeft een schitterende set algemene voorwaarden op kantoor liggen. Op iedere factuur staat dat de algemene voorwaarden op de overeenkomst van toepassing zijn en onderaan het briefpapier staat dat de algemene voorwaarden zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel en op eerste verzoek toegezonden zullen worden. Jan is een van de maten van Orange. Op een dag wordt door een fout van Jan een grote order van Juice verprutst. Als direct gevolg van deze fout kan Orange haar verplichtingen niet tijdig nakomen. Juice lijdt daardoor aantoonbaar grote schade. Zelfs het voortbestaan van Juice staat op het spel. “Het waren geweldige jaren, gelukkig hebben wij de algemene voorwaarden nog”, denkt Jan terwijl hij glimlacht en het setje algemene voorwaarden uit zijn bureaula haalt en afstoft.

Algemene voorwaarden in het zakelijk verkeer

Algemene voorwaarden in het zakelijk verkeer, hoe zit het ook alweer? Bij totstandkoming van een overeenkomst worden tussen partijen vaak concrete afspraken gemaakt over de essentie van de overeenkomst. Zo wordt bijvoorbeeld lang onderhandeld over prijsvorming, levertijden en productspecificaties. De algemene voorwaarden worden vaak als slotakkoord nog even toegevoegd aan de overeenkomst, waarna partijen overeenstemming bereiken. Ten onrechte wordt toepassing van de algemene voorwaarden vaak weggewuifd als ‘de kleine lettertjes waar nog even voor moet worden getekend omdat dat nu eenmaal hoort bij het doen van zaken’. In werkelijkheid geldt wat betreft de inhoud van een overeenkomst in beginsel ‘vrijheid blijheid'. Ofwel: business to business relaties zijn in zeer grote mate vrij afspraken te maken waarbij wordt afgeweken van wettelijke uitgangspunten. Met die kleine lettertjes worden vaak bijzonder verstrekkende en zeer ingrijpende afspraken toegevoegd aan de reeds uitdrukkelijk gemaakte afspraken. Uitgangspunt daarbij is dat die afspraken (nagenoeg) uitsluitend strekken tot voordeel van de gebruiker van de algemene voorwaarden.

Wanprestatie

Een voorbeeld. De partij die een wanprestatie levert is op grond van de wet in beginsel aansprakelijk voor alle schade die zijn contractspartij daardoor lijdt. In de praktijk kan die aansprakelijkheid relatief eenvoudig voor een heel groot deel, onder omstandigheden zelfs volledig, worden ‘weggeschreven’ met algemene voorwaarden.

Ander voorbeeld. De Hoge Raad heeft in 2013 bepaald dat in het geval een maatschap als opdrachtnemer optreedt, iedere maat krachtens artikel 7:407 BW lid 2 hoofdelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor de juiste uitvoering van de opdracht. Indien sprake is van een praktijkvennootschap als maat kan onder omstandigheden zoals genoemd in artikel 7:404 BW ook de natuurlijke persoon hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld. Algemene voorwaarden kunnen ook hier troost bieden, omdat de genoemde artikelen van regelend recht zijn en dus contractueel buiten effect kunnen worden gesteld.

Algemene voorwaarden integreren in dagelijkse bedrijfsvoering

Tot slot nog het volgende. Algemene voorwaarden hebben is leuk, maar een juist gebruik daarvan in de praktijk is cruciaal. Daar bedoel ik mee dat onjuist gebruik van algemene voorwaarden ertoe kan leiden dat deze, op het moment dat er een beroep op moet worden gedaan, vernietigbaar blijken. In geval van vernietiging verdwijnen ze in de processuele prullenbak. De regels voor correct gebruik van algemene voorwaarden zijn duidelijk. Allereerst dienen de algemene voorwaarden voor of uiterlijk op het moment van tot stand komen van een overeenkomst van toepassing te worden verklaard op de overeenkomst. Tweede vereiste is dat de contractspartij ook daadwerkelijk de gelegenheid is geboden om kennis te nemen van de inhoud van die algemene voorwaarden. De algemene voorwaarden dienen eenvoudigweg ter hand te worden gesteld. Het verdient aanbeveling het gebruik van algemene voorwaarden te integreren in de dagelijkse bedrijfsvoering. Het klinkt allemaal logisch, toch sta ik er steeds weer versteld van hoe vaak dit in de praktijk leidt tot langslepende en kostbare procedures.

Focus op corebusiness

Resumerend: contractspartijen moeten zich er bewust van zijn wat de kracht en/of het gevaar van algemene voorwaarden is. De gebruiker van algemene voorwaarden moet zich steeds van het juiste gebruik van de algemene voorwaarden vergewissen, zijn contractspartij doet er goed aan óók de algemene voorwaarden te betrekken bij de onderhandelingen over een overeenkomst. Op deze manier wordt onbewuste blootstelling aan reële risico’s zoveel als mogelijk voorkomen zodat de ondernemer zich kan focussen op de corebusiness.    

Terug naar Orange en Juice. Maat Jan stofte de algemene voorwaarden glimlachend en vol vertrouwen af om de inhoud daarvan aan Juice tegen te werpen. Maar gaat dat wel goed? Nee dus! Orange verklaart de algemene voorwaarden niet tijdig van toepassing op de overeenkomsten met Juice, bovendien zijn de algemene voorwaarden ook niet op juiste wijze ter hand gesteld aan Juice. De glimlach van Jan verwordt dus tot een hard gelag. De algemene voorwaarden van Orange kunnen door Juice worden vernietigd. Dat heeft niet alleen verstrekkende gevolgen voor Orange, ook maat Jan is mogelijk hoofdelijk aansprakelijk voor de door zijn fout veroorzaakte schade. Een harde lach komt van Juice, voor wie de weg naar een succesvolle schadeclaim binnen handbereik ligt.